مبانی کارگردانی تئاتر

محمّد رحمانیان زاده 1341؛ یکی از شناخته شده¬ترین و پرکارترین نمایشنامه‌نویسان و کارگردان‌های تئاتر ایران است که در حدود چهار دهه حضور مداوم، همواره از او به عنوان یکی از افراد تاثیرگذار هنر نمایش در سال‌های پس از انقلاب یاد می¬شود. او نگارش بیش از 40 نمایشنامه را در کارنامه¬ی خود دارد و بیش از35 نمایش را در شهرهای مختلف ایران چون تهران، شیراز، اصفهان، مشهد و نیز در کشورهای ایتالیا، اُکراین، رومانی، مکزیک، فیلیپین، دُبی، سوئد و کانادا به روی صحنه برده‌است.
از مهم¬ترین نمایشنامه¬هایی که به قلم او به رشته¬ی تحریر درآمده و اغلب برای نخستین‌بار توسط خود او به روی صحنه رفته می‌توان به «عروسک¬ها و دلقک¬ها»، «ساعت بمباران»، «اتاقِ گریم»، «مجلس‌نامه»، «شهادت‌خوانیِ قدمشادِ مطرب در تهران»،« فَنز»، «اسبها سال 59 هجری شمسی»، «عَشَقه»، «آوازِ قویِ آنتون چخوف»، «روز حسین»، «مانیفستِ چو»، «پُل»، «امیر»، «مصاحبه»، «خروس»، «ترانه¬های قدیمی» و... اشاره کرد.
همچنین می¬توان از کارگردانیِ نمایش¬هایی چون «لباسی برای میهمانی»، «ترانه¬های محلّی»، «در روزهای آخر اسفند»، «آینه‌های روبه¬رو»، «آرش ساد»، «مجلس ضربت زدن»، «سینماهای من»، «هامون‌بازها»، «پیکان جوانان»، «لیلا و چند مسافر» و ... نام برد.
از نمایش‌نامه‌های محمّد رحمانیان، در طول چهار دهه¬ی اخیر، اجراهای متعدّدی توسط کارگردان¬های مطرح و یا دانشجویان در سراسر کشور به روی صحنه رفته‌است؛ کارگردان¬هایی چون «جمشید اسماعیل‌خانی»، «هادی مرزبان»، «پرویز پورحسینی»، «حبیب رضایی»، «افشین هاشمی» و... .
مهمترین ویژگی آثار او ، پیوند و آمیختگی اسطوره و تاریخ با مفاهیم و وقایع روز اجتماعی‌ و نیز بهره‌بردن و به‌روز کردن شیوه‌های « نمایشی ایرانی» در کارگردانی نمایش¬هایش است.

محمّد رحمانیان علاوه بر تئاتر، در تلویزیون و سینما نیز فعالیت‌های متعدد و شاخصی داشته‌است. او از اوایل دهه هفتاد به نگارش و کارگردانی مجموعه‌های تلویزیونی پرداخته و تاکنون بیش از ده مجموعه¬ی تلویزیونی را نوشته و کارگردانی کرده است. مجموعه¬هایی چون «هوای تازه»، «آلبوم خانوادگی»، «یک داستان»، «قصّه¬های شبانه»، «دوستانه»، «گَپ»، «نیمکت»، «توی گوش سالمم زمزمه کن»، «مسافرخانه¬ی سعادت» و... . هم‌چنین تله¬تئاترهای «خانه¬های اجاره¬ای(جورج برنارد شا)»، «کشتی اسپرانزا(با نگاهی به داشتن و نداشتن ارنست همینگوی)»، «همه پسران من(آرتور میلر)»، «بازرس کُل(نیکلای گوگول)»، «نکراسوف(ژان پل سارتر)»، «پسران طلایی(نیل سایمون)»، «ناهار (بر اساس داستانی از سامرست موآم)» و... .
در کارنامه سینماییِ محمّد رحمانیان همکاری با فیلمسازان شاخصی به چشم می‌خورد. نگارش فیلمنامه¬ی «شیرین» به کارگردانی عبّاس کیارستمی، همکاری در نگارش فیلمنامه¬ی «مثل یک عاشق» به کارگردانی عبّاس کیارستمی، و نیز فیلمنامه‌نویسی برای فیلم¬های «کتاب قانون» به کارگردانی مازیار میری و «پاداش» به کارگردانیِ کمال تبریزی ازجمله¬ی آنهاست.
علاوه برآن، نگارش، کارگردانی و تدوینِ دو فیلم بلند سینمایی به نام‌های «کَنسِل» و «سینما نیمکت» نیز از دیگرآثار سینمایی اوست.
بهرام بیضایی، پژوهشگر، نویسنده و کارگردان مطرح تئاتر و سینمای ایران درباره¬ی محمّد رحمانیان می‌گوید: «...هنر او در غلبه با زبان است‌؛ و در دست کم نگرفتن لذّت تماشاست. هنر او در خود بودن و یکجا نماندن است. هنر او فقط در نوشتن نیست‌، در راه‌اندازی قافله‌ای است که از صحنه می‌گذرد. هنر او قانع کردن مشتی بد آخم است به لبخند و مشتی چشم بسته به دیدن. هنر او در افروختن چراغ نمایش است هر کجا که هست‌، هنر او به پرواز درآوردن پروانه‌های خاموشی¬ست که در تاریکی پیِ گرما و روشنیِ چراغ می‌گردند. او راهی را پیدا کرد که نسل ما گم کرده بود.»