مبانی کارگردانی تئاتر
محمد رحمانیان
در این دوره محمد رحمانیان با شما از اصول اصلی کارگردانی تئاتر سخن خواهد گفت.
مبانی کارگردانی تئاتر
محمد رحمانیان
مواجهه با متن
23:22یک گروه برای رسیدن به یک مقصد مشخص نیاز به یک نقشه دارد.این نقشه راه در تئاتر «متن » است.
«نمایشنامه» یا «متن اجرا» یا هر نام دیگری که به آن ببخشیم ، نقشه راهی است که رهبر یک گروه تئاتری (کارگردان) با کمک آن گروه را به صحنه اجرا می رساند. در این جلسه ، محمد رحمانیان از مواجهه با متن صحبت خواهد کرد.
کارگردانی روی کاغذ
11:00در جهان هستی ایده های بی شماری توسط انسان ها خلقمی شوند که به سرعت چشم به هم زدنی از بین می روند. در این میان معدود ایده های هستند که جاودانه می شوند. تفاوت میرایی و نامیرایی برای این ایده ها اجرایی شدن آن ها هستند. در کارگردانی یکی از اولین گام ها برای جان بخشی به ایده ها مکتوب کردن آن هاست. در این جلسه ، محمد رحمانیان از کارگردانی روی کاغذ صحبت خواهد کرد.
مواجهه با اجرا
14:32گروه های مختلفی برای رسیدن یک اجرا به روی صحنه تئاتر در تلاش هستند. به طور معمول یک کارگردان ، تک تک افراد این گروه ها را با در نظر گرفتن پارامترهای متعددی انتخاب خواهد کرد. برای مثال برای انتخاب بازیگر نقش اصلی ،کارگردان علاوه بر جنبه های هنری ، جنبه های اقتصادی اجرا را نیز در نظر خواهد گرفت . در این جلسه محمد رحمانیان از مواجهه با اجرا صحبت خواهد کرد.
میزانسن
18:08هر آنچه بر روی صحنه اتفاق می افتد به شکلی به کلمه میزانسن ارتباط دارد. برخی میزانسن را تنها طراحی حرکت کاراکترها بر روی صحنه می دانند وبرخی دیگر این مفهوم به نسبت پیچیده را به چیدمان صحنه تقلیل می دهند. در این جلسه محمد رحمانیان به تشریح این کلمه خواهد پرداخت.
تئاتر اینتراکتیو
34:45اغلب تئاتر را به عنوان یک هنر می شناسیم اما تئاتر همزمان به عنوان یک علم نیز شناخته می شود. علم تئاتر همچون دیگر علوم در حال پیشرفت است و برای پاسخ به مسائل جدید تغییر شکل می دهد. از روزی که سوفوکل اولین نمایشنامه اش را به روی صحنه برد تا امروز که «ولید راد» در یک گالری به اجرا می پردازد ، تئاتر بارها تغییر شکل داده است. در این جلسه محمد رحمانیان از این تغییر شکل مداوم و تئاتر اینتراکتیو صحبت خواهد کرد.
مبانی کارگردانی تئاتر
از مهم¬ترین نمایشنامه¬هایی که به قلم او به رشته¬ی تحریر درآمده و اغلب برای نخستین‌بار توسط خود او به روی صحنه رفته می‌توان به «عروسک¬ها و دلقک¬ها»، «ساعت بمباران»، «اتاقِ گریم»، «مجلس‌نامه»، «شهادت‌خوانیِ قدمشادِ مطرب در تهران»،« فَنز»، «اسبها سال 59 هجری شمسی»، «عَشَقه»، «آوازِ قویِ آنتون چخوف»، «روز حسین»، «مانیفستِ چو»، «پُل»، «امیر»، «مصاحبه»، «خروس»، «ترانه¬های قدیمی» و... اشاره کرد.
همچنین می¬توان از کارگردانیِ نمایش¬هایی چون «لباسی برای میهمانی»، «ترانه¬های محلّی»، «در روزهای آخر اسفند»، «آینه‌های روبه¬رو»، «آرش ساد»، «مجلس ضربت زدن»، «سینماهای من»، «هامون‌بازها»، «پیکان جوانان»، «لیلا و چند مسافر» و ... نام برد.
از نمایش‌نامه‌های محمّد رحمانیان، در طول چهار دهه¬ی اخیر، اجراهای متعدّدی توسط کارگردان¬های مطرح و یا دانشجویان در سراسر کشور به روی صحنه رفته‌است؛ کارگردان¬هایی چون «جمشید اسماعیل‌خانی»، «هادی مرزبان»، «پرویز پورحسینی»، «حبیب رضایی»، «افشین هاشمی» و... .
مهمترین ویژگی آثار او ، پیوند و آمیختگی اسطوره و تاریخ با مفاهیم و وقایع روز اجتماعی و نیز بهره‌بردن و به‌روز کردن شیوه‌های « نمایشی ایرانی» در کارگردانی نمایش¬هایش است.
محمّد رحمانیان علاوه بر تئاتر، در تلویزیون و سینما نیز فعالیت‌های متعدد و شاخصی داشته‌است. او از اوایل دهه هفتاد به نگارش و کارگردانی مجموعه‌های تلویزیونی پرداخته و تاکنون بیش از ده مجموعه¬ی تلویزیونی را نوشته و کارگردانی کرده است. مجموعه¬هایی چون «هوای تازه»، «آلبوم خانوادگی»، «یک داستان»، «قصّه¬های شبانه»، «دوستانه»، «گَپ»، «نیمکت»، «توی گوش سالمم زمزمه کن»، «مسافرخانه¬ی سعادت» و... . همچنین تله¬تئاترهای «خانه¬های اجاره¬ای(جورج برنارد شا)»، «کشتی اسپرانزا(با نگاهی به داشتن و نداشتن ارنست همینگوی)»، «همه پسران من(آرتور میلر)»، «بازرس کُل(نیکلای گوگول)»، «نکراسوف(ژان پل سارتر)»، «پسران طلایی(نیل سایمون)»، «ناهار (بر اساس داستانی از سامرست موآم)» و... .
در کارنامه سینماییِ محمّد رحمانیان همکاری با فیلمسازان شاخصی به چشم می‌خورد. نگارش فیلمنامه¬ی «شیرین» به کارگردانی عبّاس کیارستمی، همکاری در نگارش فیلمنامه¬ی «مثل یک عاشق» به کارگردانی عبّاس کیارستمی، و نیز فیلمنامه‌نویسی برای فیلم¬های «کتاب قانون» به کارگردانی مازیار میری و «پاداش» به کارگردانیِ کمال تبریزی ازجمله¬ی آنهاست.
علاوه برآن، نگارش، کارگردانی و تدوینِ دو فیلم بلند سینمایی به نام‌های «کَنسِل» و «سینما نیمکت» نیز از دیگرآثار سینمایی اوست.
بهرام بیضایی، پژوهشگر، نویسنده و کارگردان مطرح تئاتر و سینمای ایران درباره¬ی محمّد رحمانیان می‌گوید: «...هنر او در غلبه با زبان است؛ و در دست کم نگرفتن لذّت تماشاست. هنر او در خود بودن و یکجا نماندن است. هنر او فقط در نوشتن نیست، در راه‌اندازی قافله‌ای است که از صحنه می‌گذرد. هنر او قانع کردن مشتی بد آخم است به لبخند و مشتی چشم بسته به دیدن. هنر او در افروختن چراغ نمایش است هر کجا که هست، هنر او به پرواز درآوردن پروانه‌های خاموشی¬ست که در تاریکی پیِ گرما و روشنیِ چراغ می‌گردند. او راهی را پیدا کرد که نسل ما گم کرده بود.»